46 χρόνια από το σεισμό του 1978: η parallaxi θυμάται

*κεντρική εικόνα: Σύνθεση φωτογραφιών: Αρχείο Παππού – Ευαγγελίδη, Αρχείο Κωνσταντίνου Σολδάτου

Ήταν 20 Ιουνίου του 1978, λίγο μετά τις 11 το βράδυ, όταν σημειώθηκε ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Ένα γεγονός από εκείνα που όλη η Θεσσαλονίκη θα θυμάται για πολλά χρόνια ακόμα. Συγκλόνισε ολόκληρη την πόλη, την ταρακούνησε, τη ρήμαξε.

Σχεδόν 500.000 από ένα σύνολο 700.000 εγκατέλειψαν την πόλη. Οι υπόλοιποι 200.000 που είτε δεν είχαν κάπου να πάνε, είτε δεν ήθελαν να αποχωριστούν τα σπίτια τους, έμειναν στα πάρκα, στα πανεπιστήμια και στα γήπεδα. μέσα σε σκηνές, καθώς και στις υπαίθριες ανοιχτές εκτάσεις της Θεσσαλονίκης. Η μαύρη σελίδα γράφεται σε μία πολυκατοικία της οδού Ιπποδρομίου.

49 στο σύνολο οι νεκροί, 29 εκ των οποίων στην πολυκατοικία.

46 χρόνια μετά, η parallaxi θυμάται, μέσα από εξομολογήσεις και αναμνήσεις Θεσσαλονικέων που έζησαν τις στιγμές εκείνες.

Στιγμές αγωνίας, φόβου, τραγωδίας, σε μία σειρά άρθρων που έχουν φιλοξενηθεί πρόσφατα, αλλά και παλιότερα στο έντυπο, αλλά και στην ιστοσελίδα της parallaxi.

Σεισμός ’78: Το καλοκαίρι της αθωότητας

Ο Γ. Τούλας για τα όσα έζησε και θυμάται από εκείνη τη νύχτα και τις ημέρες που ακολούθησαν:

Τον Ιούνιο του 1978 η Θεσσαλονίκη εκτεινόταν από τη Νέα Ελβετία µέχρι τη Σταυρούπολη. Η Πυλαία ήταν ένα χωριό από όπου παίρναµε φρέσκα αυγά και ο πατέρας μου την έλεγε Καμπτζίδα και το Πανόραµα µαζί µε τις παραλίες του Θερµαϊκού τόποι εξοχικής διαµονής και κυριακάτικης εκδροµής. Τα καταστήµατα ήταν κυρίως στην Εγνατία και τα πέριξ, ενώ στην Αγίας Σοφίας εκτεινόταν η καλή αγορά της πόλης, από όπου µας ψώνιζαν ρούχα το Πάσχα οι νονές. Λευκά παπούτσια κυρίως.

Ο Ιούνιος κυλούσε µε Μουντιάλ και εµείς οι µικρότεροι, σε µια γειτονιά της Τούµπας µε µονοκατοικίες, παίζαµε έξω ως αργά, καθώς τα σχολεία είχαν κλείσει. Τη νύχτα της εικοστής Ιουνίου τη θυµάµαι σαν τώρα Οι προειδοποιητικές δονήσεις είχαν αρχίσει µέρες πριν, αλλά κανείς δεν περίµενε τόσο µεγάλο σεισµό. Πρέπει να ήταν έντεκα το βράδυ όταν άρχισε πρώτα εκείνο το υπόκωφο σάουντρακ και µετά το πέρα δώθε.

Και ταυτόχρονα τα ουρλιαχτά από γυναίκες κυρίως µόνες, µια Ζουµπουλιά έµενε απέναντι και πετάχτηκε µε το κοµπινεζόν, γλάστρες που έπεσαν, µάρµαρα που ξεκόλλησαν και µετά βουβαµάρα.

Η νύχτα µετά, στην αλάνα του γηπέδου του ΠΑΟΚ, έµοιαζε µε σουρεαλιστικό πανηγύρι. Ο καθένας πήρε µαζί ό,τι πρόλαβε να αρπάξει. Ένα τρανζίστορ να ακούµε τα νέα, µια κουβέρτα, ένα µπουκάλι ούζο. Και φακούς.

Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ

Έντεκα και επτά πρώτα λεπτά

Ο Λόης Παπαδόπουλος θυμάται για εκείνη τη νύχτα και τα όσα ακολούθησαν:

Ήταν η ερώτηση που δικαιολογημένα, αλλά με τρόπο σχεδόν νοσηρό σφηνώθηκε στις συζητήσεις μας για εβδομάδες, μπορεί και για μήνες: «εσείς πού βρισκόσασταν τότε;».

Το τότε ήταν η ώρα του σεισμού. 21 Ιουνίου, 11 το βράδυ. Εμείς, νέοι αρχιτέκτονες, δουλεύαμε ως αργά. Είχαμε μόλις φύγει από το γραφείο στη Γεωργίου Νικολαΐδη και με δύο αυτοκίνητα παρκάραμε στην ταβέρνα του Λαδά, στα πεύκα πάνω από το Καυταντζόγλειο. Ζεστή καλοκαιρινή βραδιά, είχε κόσμο. Περιμένοντας όρθιοι για τραπέζι κουνηθήκαμε γερά. Αλλά εκεί έχει βράχο, η δόνηση ήταν δυνατή αλλά δε σ‘ ανησυχούσε.

Άλλωστε όλοι στη Θεσσαλονίκη, ένα μήνα και βάλε μετά το σεισμό της 23 Μαΐου κουνιόμασταν συνέχεια. Ας πούμε ότι είχαμε εξοικειωθεί με το τρέμουλο της γης – ίσως για να ξορκίσουμε τους φόβους μας, παπαγαλίζαμε με ύφος το jargon των σεισμολόγων: κύριος σεισμός, μετασεισμοί, τόσα ρίχτερ. Νομίζω, μάλιστα, ότι παρά την ταραχή, κάποιοι θαμώνες έδειξαν διάθεση να μη διακόψουν την ευωχία τους, ενώ ο ιδιοκτήτης έσπευδε ανήσυχος να πληρωθεί τους λογαριασμούς.

Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ

Ο σεισμός και η οικογένεια μου

Ο γιος του αείμνηστου Βασίλη Παπαζάχου, Κωνσταντίνος, σε μια συγκινητική εξομολόγηση στην parallaxi:

Ο σεισμός της 20ής Ιουνίου 1978 (Μ6,5) σημάδεψε βαθιά και την οικογένειά μου. Η δόνηση με βρήκε στο κρεβάτι μου να κλαίω, γιατί δεν μπορούσα να δω τον ποδοσφαιρικό αγώνα του παγκόσμιο κυπέλλου του 1978 που μετέδιδε η ΕΡΤ. Η αίσθηση του σεισμού ήταν τρομακτική στον έβδομο όροφο του σπιτιού μας, δίπλα στη Ροτόντα.

Μου έμεινε έντονα στο μυαλό μου η μεγάλη διάρκεια του σεισμού, που οφειλόταν στο ότι ήταν ένας διπλός σεισμός (όπως αποκαλύφθηκε πολύ αργότερα). Αν και γονείς μου μας έβγαλαν έξω γρήγορα και ψύχραιμα, βγήκαμε μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης, το οποίο είχε δημιουργηθεί από την πτώση του μιναρέ της Ροτόντα. Μέχρι να καταλάβουμε το τί είχε συμβεί, νομίζαμε ότι είχαν ξεσπάσει πυρκαγιές ή ότι είχαν καταρρεύσει πολλές πολυκατοικίες. Από εκείνο το σημείο και μετά, «έχασα» τους γονείς μου: Ο πατέρας μου έφυγε για το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος, σε συσκέψεις για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Εμείς κοιμηθήκαμε 2 βράδια έξω από τη Ροτόντα (χωρίς σκηνές, στα γρασίδια με κουβέρτες) και οι γονείς μου μας έστειλαν με τη γιαγιά μου στην Αθήνα και αργότερα στο Βόλο.

Επί 3 μήνες αλλάζαμε σπίτια, πηγαίνοντας από συγγενείς σε φίλους ανά 1-2 εβδομάδες, οι οποίοι μας φιλοξενούσαν, όσο ο πατέρας μου με οδηγό (στο αυτοκίνητο) και συμπαραστάτη τη μητέρα μου έτρεχε να εγκαταστήσει δίκτυα, να μελετήσει το σεισμό, να συνεργαστεί με τους μηχανικούς σε θέματα αποτίμησης των βλαβών. Είδα τους γονείς μου στο Βόλο μόνο για 1 ώρα όλο το καλοκαίρι, όταν με επισκέφθηκαν κατά τη διαμονή μας σε συγγενείς της μητέρας μου, πηγαίνοντας από τη Θεσσαλονίκη σε σύσκεψη στην Αθήνα.

Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ

Ήταν όμως ο εγκέλαδος

Η Ελένη Χοντολίδου θυμάται για τη βραδιά εκείνη και τα όσα ακολούθησαν:

Ο Τάσος, τυπικά, ήταν συντηρητή της Φιλοσοφικής, επί της ουσίας φύλακας και φροντιστής των άξιων να σωθούν αντικειμένων της παλιάς Φιλοσοφικής η οποία υπέστη ζημιές και άργησε να ξαναλειτουργήσει. Η πόρτα της εισόδου, οι πίνακες της αίθουσας τελετών και ποιος ξέρει τι άλλο…

Εγώ διάβαζα για να δώσω το πανδύσκολο μάθημα του Σετάτου, του σοφού μας καθηγητή της Γλωσσολογίας που μιλούσε 17 γλώσσες, ήταν φοβερός επιστήμων, άθλιος όμως δάσκαλος, με μηδέν μεταδοτικότητα και ένα ακόμη αθλιότερο βιβλίο από το οποίο δεν καταλάβαινες τίποτε. Με φροντιστήριο το πέρασα που μου έκανε η φοβερή και τρομερή «Κινέζα» Ελένη Α. φοιτήτρια του Γλωσσολογικού.

Αυτή και 8 πραγματικοί Κινέζοι. Ο φίλος μου ο Αντώνης είχε αποφασίσει να πει στους γονείς του ότι όχι μόνον δεν τελειώνει τη Σχολή του αλλά χρωστάει κάτι σαν 40 μαθήματα. Ο αγαπημένος μου Νίκος Ξυδάκης με πηγαίνει σε δύο φίλες να ξεσκάσω από την ακατανόητη Γλωσσολογία.

Ανοίγω την πόρτα του μίνι κούπερ και το αμάξι κουνιέται πολύ. –Νίκο, τι κάνεις; –Εγώ τίποτα, σεισμός! Ήταν όντως ο εγκέλαδος…

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου ΕΔΩ

Θεσσαλονίκη, βράδυ 20ης Ιουνίου 1978

Ο Μιχάλης Νομικός καταγράφει τα όσα έζησε τη νύχτα εκείνη και σκέφτεται ότι παρά την τότε απειρία, η πόλη τα έβγαλε πέρα:

Η συγκέντρωση-ενημέρωση στα γραφεία του ΚΚΕ εσωτερικού τελείωσε αργά. Είπα να γυρίσω σπίτι. Πάρκαρα στην Κίμωνος Βόγα όπου έμενα και καθώς έβγαινα από το αυτοκίνητο αισθάνθηκα ότι το αμάξι ταλαντευόταν. Ιδέα μου, σκέφθηκα, από την κούραση της μέρας…

Ανοίγω την εξώπορτα της πολυκατοικίας και μπροστά μου καταρρέουν οι μαρμάρινες επενδύσεις των τοίχων με πάταγο και σκόνη!

Ανεβαίνω τρέχοντας τα σκαλιά μέχρι τον 4ο όροφο, ανοίγω την πόρτα και ευτυχώς είναι όλα καλά. Μόνο κάτι γυαλικά σπασμένα στο πάτωμα. Πριν προλάβω να ελέγξω το υπόλοιπο σπίτι κτυπάει το τηλέφωνο. Η μάνα μου: παιδί μου έγινε σεισμός! Έπεσε η βιβλιοθήκη και ευτυχώς δεν πλάκωσε τον πατέρα σου που καθόταν δίπλα, έλα να μας πάρεις!

Διαβάστε όλο το άρθρο ΕΔΩ

Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας για τη νύχτα που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη

Σπάνιο υλικό και μερικές σκέψεις του δημάρχου για το σεισμό του 1978:

40 χρόνια πριν, ήταν Τρίτη βράδυ, η ΕΡΤ «έπαιζε» μια σειρά, στην οποία ο Γιώργος Φούντας υποδυόταν έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ (ο οποίος αν θυμάμαι καλά έπινε γάλα αντί για αλκοόλ!) και το δεύτερο κανάλι, η ΥΕΝΕΔ, μετέδιδε αγώνα του Μουντιάλ της Αργεντινής. Κι εκεί λίγο μετά τις έντεκα το βράδυ άρχισε το ταρακούνημα.

Καθόμουν στο σαλόνι του πατρικού μου με τον πατέρα μου βλέποντας τηλεόραση. Θυμάμαι τα ντουλάπια να ανοίγουν και το περιεχόμενο τους να χοροπηδάει προς το πάτωμα.

Ενστικτωδώς σηκώθηκα και προστάτευσα πιάτα, υαλικά και ασημικά. Τα έσωσα όλα! Η οικογένεια γρήγορα μαζεύτηκε στο σαλόνι, η μικρή μου αδελφή βρισκόταν στη Γερμανία, η μεγάλη διάβαζε για τις εξετάσεις της στο Πολυτεχνείο, τριτοετής φοιτήτρια τότε, σεισμολόγος σήμερα.

Δε θυμάμαι τί ήταν πιο τρομακτικό, ο βόμβος ή οι δονήσεις. Μια αίσθηση κινδύνου αλλά και η ασφάλεια της οικογένειας και το γεγονός ότι ο πατέρας είχε κτίσει την πολυκατοικία που μέναμε με αντισεισμικές προδιαγραφές, παρότι τότε δεν υπήρχε ακόμη αντισεισμικός κανονισμός.

Διαβάστε όλο το άρθρο ΕΔΩ

Μια άγνωστη ιστορία στα μπουζούκια στο σεισμό του ΄78

O Γιαννίκος Καρυπίδης υπήρξε μια από τις πιο θρυλικές μορφές της νύχτας της Θεσσαλονίκης. Ιδιοκτήτης νυχτερινών κέντρων όπως το Καν-Καν και η Θεσσαλονικιά, φίλος των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών έζησε τη νύχτα της πόλης μέχρι το μεδούλι. Σε μια σπάνια αφήγηση περιγράφει τη νύχτα της 20ης Ιουνίου του 1978 στην Θεσσαλονικιά:

”1978. Στις μέρες του μεγάλου σεισμού που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Ο σεισμός μας βρήκε επάνω στην καρδιά του προγράμματος, στην Θεσσαλονικιά. Πριν το ταρακούνημα της γης, προηγήθηκε μια βοή.

Τα 800 άτομα που είχε μέσα το μαγαζί, ούτε να φύγουν μπορούσαν, ούτε να κάτσουν. Όλοι ήταν στα γόνατα σκυμμένοι, κάτω από τα τραπέζια. Εκείνη την ημέρα, ανάμεσα στους θαμώνες ήταν και ο Βοσκόπουλος με τη Μαρινέλα. Για μια στιγμή, τους βλέπω να σκαρφαλώνουν να βγούνε με τα γόνατα. Ο Γιάννης στην πίστα, πήγαινε σαν το φτερό στον άνεμο, μια από δω και μια από κει”

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου ΕΔΩ

1978: Το καλύτερο καλοκαίρι της ζωής μου

Γνώρισα δεύτερα και τρίτα ξαδέλφια μου, γνώρισα πολύ κόσμο, έκανα φιλίες που κάποιες κρατούν ακόμη, γνώρισα τον πρώτο μου έρωτα…

Η Άσπα Πάσσιου δίνει μία διαφορετική οπτική των όσων έζησαν οι Θεσσαλονικείς εκείνες τις ημέρες.

Ο αγώνας του Μουντιάλ που δεν πρόλαβε να δει η Θεσσαλονίκη

Τι έβλεπε όμως ο ανδρικός πληθυσμός της πόλης τη νύχτα της 20ης Ιουνίου, καρφωμένος με τα μάτια ορθάνοιχτα στην τηλεόραση; Ο αθλητικός κόσμος βρισκόταν σε ρυθμούς Μουντιάλ, που εκείνη τη χρονιά διεξαγόταν στα γήπεδα της Αργεντινής. Εκείνο το βράδυ, η ΥΕΝΕΔ έδειχνε σε μαγνητοσκόπηση τον αγώνα ανάμεσα στην Ιταλία και την Αυστρία στη δεύτερη φάση των ομίλων.

Ο ισχυρός σεισμός βρήκε πολύ κόσμο να παρακολουθεί την ομάδα του Πάολο Ρόσι να ανταγωνίζεται εκείνη του Ομπερμάγιερ. Προπονητής για τους Ιταλούς ήταν ο Ενζό Μπερζό, το όνομά του οποίου έχει δοθεί στο βραβείο καλύτερου προπονητή που απονέμεται κάθε σεζόν στη γειτονική χώρα, ενώ στον πάγκο για τους Αυστριακούς καθόταν και έδινε οδηγίες o Χέλμουτ Σενέκοβιτς.

Τι έγραφαν οι εφημερίδες για τη νεκρή Θεσσαλονίκη

Πρωτοσέλιδα, ρεπορτάζ, φωτογραφίες. Πώς κάλυψε ο Τύπος τις στιγμές αγωνίας 40 χρόνια πριν.

Έξω από το δημαρχείο Συκεών

Στην αυλή του 1ου Δημοτικού, απέναντι από το Δημαρχείο Συκεών, λίγες μέρες μετά τον μεγάλο σεισμό της 20ης Ιουνίου 1978. Το contrast είναι προφανές. Άνθρωποι απλοί και όμορφοι που, παρά τον φοβερό σεισμό και το ξεσπίτωμά τους, μοιάζουν να είναι γεμάτοι χαρά και αισιοδοξία.