Πλατεία Ναυαρίνου: Η μετα-covid εποχή αλλοίωσε την ταυτότητά της;

*Εικόνες: Ευθύμης Βλάχος

Σίγουρα η Πλατεία Ναυαρίνου αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία  της Θεσσαλονίκης. Το γιατί απαντάται με την πρώτη ματιά: Αφενός γιατί είναι ένα «ανοιχτό μουσείο» που προβάλει την ιστορία της πόλης κυριολεκτικά μέσα στον αστικό, πυκνοκατοικημένο ιστό της.

Μοιάζει με μια όαση με χαρακτήρα ιστορικό ανάμεσα στα «άχαρα» κτίρια που την περιβάλλουν. Αφετέρου αυτή πλατεία είναι σημείο αναφοράς για τους χιλιάδες φοιτητές που διαμένουν στην πόλη και τη διασχίζουν ολημερίς και ολονυχτίς.

Από την κορυφή της που ξεκινά από τη θρυλική Καμάρα ως τα νύχια, δηλαδή το Θερμαϊκό έχει τόσα πολλά να μας “πει”. Η αλήθεια είναι όμως πως τα τελευταία χρόνια και ιδιαιτέρα αυτά μετά την πανδημία κάτι σαν να έχει αλλάξει στην περιοχή. Είναι η ταυτότητας της; Οι κάτοικοί της και η διαφορετική πλέον σύσταση των ηλικιών σε κατανομή; Είναι η καθαριότητα της;

Το καλύτερο επομένως δεν είναι να συνεχίσουμε με εικασίες αλλά με τις απόψεις των ανθρώπων που τη ζουν καθημερινά, την Πλατεία Ναυαρίνου, είτε σαν τόπο οικίας, είτε σαν τόπο εργασίας ή και ακόμα από αρχιτεκτονικής απόψεως.

Η κ. Εύη Αθανασίου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, αναφέρει στην parallaxi το πως το “Airbnb” έχει αλλάξει την περιοχή και εξηγεί ποιες είναι οι παρενέργειες του:

“Γενικά έχουν ανοίξει πολλά Airbnb σε όλο το κέντρο της πόλης. Ακόμα και περιφερειακά του κέντρου. Φτάνουν ακόμα και στην 25^ης Μαρτίου. Το φαινόμενο του Airbnb πλέον πιάνει και περιοχές που θεωρούνταν «παραδοσιακές γειτονιές», συμπεριλαμβανομένων και ισογείων.

Κατά την γνώμη μου δεν υπάρχει βέβαια έντονος μετασχηματισμός στην πλατεία. Η γειτονιά και η πλατεία ήταν πάντα φοιτητική, φιλική προς αυτήν την κοινωνική ομάδα με πολλούς χώρους αναψυχής όπως καφετέριες, ταβέρνες ακόμα και street food μαγαζιά.

Εξάλλου δεν υπάρχουν μόνο αρνητικά από την ύπαρξη των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων. Κάλλιστα μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως κτήρια και σπίτια τα οποία ήταν παραμελημένα και σε κακή κατάσταση από την φθορά, πλέον έχουν ανακαινιστεί και μισθώνονται με βραχυχρόνια ή μακροχρόνια, λόγω των επενδύσεων. Υπάρχει μια πιο όμορφη αισθητική. Επίσης επιφέρει και οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή αυτό, μπορούμε να το προσμετρήσουμε στα θετικά“.

Έχει υπάρξει κάποια προσπάθεια ως τώρα οριοθέτησής του; Η κ. Αθανασίου απαντά: “Όμως δεν γίνεται να παραγνωρίσουμε ότι το Airbnb δεν έχει οροθετηθεί καθόλου και μάλιστα δραστηριοποιείται αλόγιστα στην περιοχή. Όταν πρωτοξεκίνησε το είδαμε με θετικό μάτι γιατί ήταν μικρής κλίμακας, ένας ιδιώτης νοίκιαζε ένα χώρο στο διαμέρισμά του ή το ίδιο το διαμέρισμα σε μια σχετικά καλή τιμή. Σήμερα όπως όλοι ξέρουμε τους περισσότερους χώρους, τους έχουν αγοράσει πολυεθνικές εταιρείες και οι τιμές είναι πολύ υψηλές. Αρχικά είχε άλλο ύφος και πλέον μεταλλάχθηκε και αυτό. Σκεφτείτε ότι και ο ορισμός της φράσης Airbnb σημαίνει «φουσκώνω το στρώμα μου», για να καταδείξει ότι δεν μιλάμε για την ενοικίαση κάποιου πολυσύνθετου χώρου αλλά την απλοποίηση των καταστάσεων”.

Η πλατεία Ναυαρίνου πάντως είναι μια ιδιαίτερη σημαντική περιοχή για την πόλη. Έχει το σπουδαιότερο κατά την γνώμη μου μνημείο της πόλης στην κορυφή της, την Ροτόντα, είναι η αψίδα του Γαλέριου όπως και το ότι καταλήγει στην θάλασσα. Για αυτό τον λόγο έχουν γίνει παρεμβάσεις συντήρησης και περιορισμένης ανάπλασης, υπάρχει επομένως ένα ενδιαφέρον της Πολιτείας. Αυτό βέβαια γίνεται ξεκάθαρα λόγω της τοποθεσίας της, αλλά από μια άλλη οπτική μπορούμε να δούμε πως αρκετές αισθητικές παρεμβάσεις-ενέργειες έγιναν και από μη κρατικούς φορείς που συνεισφέρουν στην εικόνα του χώρου, όπως το 2010 με τις βελτιώσεις στα παρτέρια από την Lidl Hellas. Βοήθησε θυμάμαι και στην πλατεία Φαναριωτών στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Όπως βλέπουμε δεν εμπλέκονται στα προγράμματα αλλαγών μόνο οι κρατικοί φορείς, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον γενικότερα“.

“Δυστυχώς δεν είδαμε να πετυχαίνει το εγχείρημα του open mall, του ανοικτού εμπορικού κέντρου, που έχει στεφθεί με επιτυχία σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Εν κατακλείδι μεγάλες διαφοροποιήσεις στην δεύτερη ίσως πιο διάσημη πλατεία της πόλης μετά την Αριστοτέλους δεν έχω διαπιστώσει. Η Σβώλου από την άλλη έχει μεγαλύτερες αλλαγές στην ταυτότητά της“.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η οπτική των κατοίκων της όπως του κ. Κωστή Ζαφειράκη, ο οποίος είναι μάρτυρας των καθημερινών αλλαγών στην περιοχή. Θεωρεί πως ναι μεν είναι εμφανής η παρουσία του Airbnb στον χώρο, αλλά όχι τόσο ούτως ώστε να αλλοιώσει την ταυτότητα της πλατείας:

“Ναι έχουν γίνει αρκετά Airbnb στην περιοχή, ακόμα και στην ίδια οικοδομή που μένω. Οι αλλαγές όμως που βλέπω πιο πολύ στην περιοχή είναι κοινωνικές. Βλέπω ανθρώπους να πάνε και να έρχονται, άτομα του περιθωρίου που την μια μέρα τους βλέπεις και την άλλη μπορεί να έχουν εξαφανιστεί. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι επικίνδυνο όμως δεν βλάπτει τον κοινωνικό ιστό ή την ασφάλεια της πλατείας. Απλά πάντα η πλατεία Ναυαρίνου είχε ένα χαρακτήρα «εναλλακτικό».

Κάθε φορά επίσης όταν γίνεται κάποιος μεγάλος αγώνας σε κάποιο λαοφιλές άθλημα, έχουμε πολύ κόσμο και κραυγές στην πλατεία. Ο κόσμος που περνά καθημερινά και παρευρίσκεται στην περιοχή μας είναι πολύ νεανικός και συνάμα χαρούμενος. Η γειτονιά όπως την έχουμε σαν ρομαντικό στοιχείο στο μυαλό μας, σαν ένα στοιχείο μιας άλλη εποχής είναι ακόμα ζωντανή εδώ.

Η δύναμη και το στοιχείο που ξεχωρίζει την πλατεία από τις υπόλοιπες περιοχές είναι το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της. Μνημεία όπως η αψίδα και τα ανάκτορα του Γαλέριου εκπέμπουν παγκόσμια ακτινοβολία θα έλεγα. Έχω γνωρίσει εκατοντάδες άτομα καθημερινά από όλο τον κόσμο που έρχονται να επισκεφθούν αυτό το μέρος και είναι πραγματικά πολύ αξιόλογο. Παρόλα αυτά θα ήθελα να ήταν ακόμα περισσότεροι, να γινόταν ακόμα καλύτερη προβολή και προώθηση. Ο τόπος χρειάζεται περισσότερες πολιτιστικές δράσεις, ιδιαίτερα όταν η πόλη διαθέτει ένα τόσο πλούσιο σε ιστορία κέντρο. Ακόμα και ο ιππόδρομος αξίζει περισσότερης προβολής.

Επιπρόσθετα κατεβαίνοντας από την αψίδα προς τον Θερμαϊκό, βλέπεις καταστήματα όλων των ειδών όπως βιβλιοπωλεία, καφετέριες, μαγαζιά με σουβενίρ, καταστήματα με fast food αλλά και σαλάτες, στην πλατεία Ναυαρίνου βρίσκεις τον κόσμο όλο! Σαν μπόνους σε όλο αυτό το υπερθέαμα είναι όταν βλέπω τα παιδιά στις 2 παιδικές χαρές που έχουμε εδώ, να παίζουν τα αγαπημένα τους παιχνίδια όταν έχουν τις εκδρομές τους. Και όλα αυτά στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Αυτό έχει κρατήσει την ταυτότητα της περιοχής. Στο τέλος θα το έλεγα ακόμα και υπερβατικό όλο αυτό που γίνεται καθημερινά, μας ξεπερνάει όλους, όλο αυτό το αφήγημα της πλατείας.

Δεν θα έλεγα πως αλλοιώνεται, αλλά στο πέρασμα του χρόνου υπάρχουν διάφορες μικροαλλαγές που δεν σβήνουν όμως την ταυτότητά της..”

Το “Κεντρί” αποτελεί το ιστορικότερο βιβλιοπωλείο της περιοχής και αριθμεί πάνω απο 40 έτη λειουργίας, τα μίσα από αυτά στα χέρια του κ. Αντώνη Ελευθεράκη. Ως ιδιοκτήτης αλλα και παρατηρητής των καθημερινών δρώμενων μιλά στην parallaxi για τις αλλαγές που έχει δεχθεί ο χώρος τα τελευταία χρόνια:

“Η περιοχή ήταν μια αμιγώς φοιτητική που σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα ημικαθεστώς σύντομης σε χρόνο μίσθωσης με διαρκής έλευση αγνώστων ανθρώπων. Βλέπω τα Airbnb να φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια στο δάσος. Από εκεί που είχαμε στην πλατεία εάν σωρό φοιτητές και ντόπιους, σήμερα πολλούς τους έχουν διώξει. Αυτό φυσικά είναι αποτέλεσμα της ανόδου των τιμών από όσο ακούω από την εποχή της πανδημίας και μετά.

Παρόλα αυτά ακόμα λειτουργεί σαν γειτονιά η πλατεία. Η ταυτότητα της δεν χάνεται. Οι περισσότεροι κάτοικοι εδώ συνεχίζουν να είναι οι Θεσσαλονικείς, παλιοί ιδιοκτήτες δηλαδή ενώ και οι φοιτητές παρόλο που δεν είναι τόσοι όσο παλιά θα έλεγα πως είναι αρκετοί. Πιο μεγάλο πρόβλημα θα έλεγα πως ήταν τα προηγούμενα χρόνια το κλείσιμο πολλών καταστημάτων αλλά έχει εδώ και δυο τρία χρόνια που βλέπεις ξανά σιγά σιγά την αγορά να δυναμώνει εκ νέου. Όμως δεν έχει ανακάμψει πλήρως, θέλει καιρό για να ξαναποκτήσει την προηγούμενη δυναμική στην αγορά“.

“Για να ανακάμψει όμως μια περιοχή θέλει την κατάλληλη μέριμνα και φροντίδα. Για παράδειγμα το 2005 στην πλατεία Ναυαρίνου έγινε μια ανάπλαση η οποία μας άφησε κληρονομιά πλακάκια σε μέτρια κατάσταση, που σήμερα θα τα χαρακτήριζα κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Έχω δει πολύ κόσμο να χτυπάει εξαιτίας αυτών, μέσα σε αυτούς και εγώ. Είχαμε λάβει δηλώσεις από τον προηγούμενο δήμαρχο ότι θα λυθεί το πρόβλημα αλλά αυτό δεν έγινε ποτέ. Ούτε το open mall είχε αποτέλεσμα για την κίνηση στα καταστήματα.

Ο Γιάννης Μπέγκας, ιδιοκτήτης των καταστημάτων “Ιπποπόταμος” και “Αστόρια” εξιστορεί στην parallaxi τις σταθερές της Ναυαρίνου που σχηματοποιούν το παρόν της.

“Υπάρχουν κάποιες σταθερές, κάποια στοιχεία εδώ που καθορίζουν το παρόν του τόπου. Έχουμε τους ιδιοκτήτες ακίνητων περιουσιών εδώ που προτιμούν να μην έχουν πολύ αυξημένες τις τιμές και θέλουν μακροχρόνια μίσθωση, σίγουρα χρήματα και αυτά συνήθως πηγάζουν από οικογένειες φοιτητών που νοικιάζουν τα διαμερίσματα. Υπάρχει όμως και η εντονότατη δράση πλέον των ενοικιαζόμενων χώρων από πλατφόρμες που μένουν κυρίως νέοι και τουρίστες για λίγες μέρες σε εξαιρετικά πλέον υψηλές τιμές, από όσο μαθαίνω.

Ενάντια βέβαια στις προβλέψεις βρίσκουν μονίμως ενοικιαστές διότι από ότι έχω δει πλέον το αεροδρόμιο Μακεδονία δέχεται τουρίστες και από νέους προορισμούς. Επομένως όλο και περισσότεροι νέοι τουρίστες σε ηλικία θα έρχονται σε αυτά τα διαμερίσματα, αφού τα προτιμούν από τα ξενοδοχεία.

Η πλατεία όμως πλέον έχει γίνει πιο φωτεινή από τους προβολείς, πιο λαμπερή και σίγουρα πιο ασφαλής σε σχέση με παλαιότερα αφού οι ναρκομανείς έφυγαν. Σε αυτό φυσικά βοήθησε και η αστυνομία και πλέον τα μικρά παιδιά πάνε στις παιδικές χαρές να παίξουν, και οι γονείς τους δεν φοβούνται“.

Σας έχει βοηθήσει η Πολιτεία στον επιχειρηματικό τομέα; “Το πιο άσχημο είναι η αντιμετώπιση της τοπικής αυτοδιοίκησης προς εμάς τους καταστηματάρχες στην πλατεία. Ούτε μια σωστή δημοτική πρωτοβουλία όλα αυτά τα χρόνια για να μας στηρίξουν. Το open mall δε ήταν ένα φιάσκο. Εμπράκτως δεν έδωσε απολύτως τίποτα και στην εκτέλεση της ιδέας ήταν τελείως αναχρονιστικό. Δίπλα από την καφετέρια μου, τα μαγαζιά όλα είναι κλειστά. Πονάει η ψυχή σου με αυτό. Και ότι έχει ανοίξει κλείνει σε μισό με ένα χρόνο“.

Που εντοπίζετε κ. Μπέγκα τις μεγαλύτερες αλλαγές στον χώρο; “Η μετάλλαξη που έχει υποστεί είναι για μένα στον εμπορικό της τομέα, και όχι στον χαρακτήρα της. Παρόλα αυτά θέλω να επισημάνω κάτι το οποίο μας έκανε ζημιά στην αισθητική σε όλους τους ανθρώπους που ζούμε εδώ στην περιοχή. Η πλατεία όπως και όλη η πόλη θα έλεγα έγινε τραυματικά βρωμερή. Ο προηγούμενος δήμαρχος άφησε την πόλη παρατημένη πάνω στα σκουπίδια της. Πάρα πολύ άσχημο.

Να συμπληρώσω επίσης πως οι υποδομές της Ναυαρίνου όπως τα πλακάκια τα οποία περπατάμε είναι σε άθλια κατάσταση και χρήζουν άμεσης αντικατάστασης. Γενικότερα ο χώρος θέλει οπωσδήποτε αλλαγές και άμεσα, ενώ καλό είναι να υπάρχει και καλύτερη επιμέλεια για τα μνημεία τα οποία θα έπρεπε να «λάμπουν» στην περιοχή μας, όπως η αψίδα και τα ψηφιδωτά του Γαλέριου αλλά και η Ροτόντα με τα υπέροχα ανάκτορά της. Το οφείλουμε και μόνο από σεβασμό στην πολιτισμική μας κληρονομιά“.

Ο Θεοχάρης Τσόχας, μεσίτης στο επάγγελμα γνωρίζει αρκετά καλά την περιοχή και μας περιγράφει τις υπάρχουσες συνθήκες που επικρατούν αναφορικά με τις τιμές σε σπίτια και καταστήματα:

“Από την πανδημία και μετά οι τιμές έχουν ανέβει αρκετά, όχι μόνο στην πλατεία Ναυαρίνου αλλά και σε όλο το κέντρο γενικότερα. Οι τιμές που πουλάμε πλέον τα σπίτια είναι λίγο πιο υψηλές και από την οικονομική κρίση του 2010. Ο μέσος όρος ηλικίας δε, των σπιτιών στην πλατεία Ναυαρίνου είναι αρκετά μικρότερος σε σχέση με άλλων περιοχών στο κέντρο και λόγω της περίοπτης θέσης που κατέχει με τα καλαίσθητα κτήρια που διαθέτει έχει ακόμα πιο πολύ τσιμπημένες τις τιμές. Κάποια σπίτια κοστίζουν πάνω από 2.500 ευρώ το μέτρο.

Για να γίνω πιο συγκεκριμένος σε σχέση με τα επίπεδα τιμών πριν το 2020 και τον κορονοϊό, οι τιμές έχουν ανέβει σίγουρα άνω του 20%. Δεν θα έλεγα όμως πως αυτό είναι μόνο «προνόμιο» της πλατείας αλλά όλου του ιστορικού κέντρου. Και να σημειώσουμε ότι από το 2019 οι τιμές των κατοικιών ήταν ίδιες πλέον με αυτές του 2010“.

Πως εξηγείται αυτή η συνεχόμενη αύξηση στις τιμές; “Η άνοδος των τιμών εξηγείται από το γεγονός πως πλέον όλοι αυτοί οι χώροι αγοράζονται από κεφάλαια εταιρειών και επενδυτών, όχι από ιδιώτες. Μέχρι την οικονομική κρίση ο μέσος αγοραστής ήταν ο Έλληνας ιδιώτης, που έπαιρνε δάνειο ή είχε κάποια χρήματα στην άκρη. Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα. Τώρα έχουμε αλλαγή στο προφίλ των αγοραστών. Ταυτόχρονα υπάρχει αυτή η «τρέλα» της βραχυχρόνιας μίσθωσης, για την οποία αν δεν κάνει κάτι η κυβέρνηση άμεσα θα έχουμε μεγάλο πρόβλημα στις τιμές. Θα γυρίσει «μπούμερανγκ» αυτή η κατάσταση.  

Τα στοιχεία λένε πως οι χώροι βραχυχρόνιας μίσθωσης έχουν ανέβει 10 φορές περισσότερα σε πλήθος, δεκαπλασιάστηκαν.

Ότι γίνεται στα σπίτια δεν ισχύει και στα μαγαζιά. Για να γίνω πιο σαφής για περίπου χίλιες πωλήσεις σπιτιών έχουμε μία πώληση καταστήματος. Στην Δημητρίου Γούναρη για παράδειγμα έχει να πωληθεί κατάστημα εδώ και 12 χρόνια. Δεν θέλουν να τα πουλήσουν οι ιδιοκτήτες. Εκεί υφίσταται μισθωτική αγορά. Τώρα όσον αφορά μη εμπορικούς δρόμους, αρκετά καταστήματα έγιναν χώροι παρκινγκ ή και κατοικίες. Δεν υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πλέον για νέο άνοιγμα καταστημάτων. Ακόμα και στα εμπορικά καταστήματα που βρίσκονται σε ισόγεια όμως έχει «εισβάλλει» το καθεστώς των Airbnb και πίστεψε με είναι περισσότερα από όσα νομίζετε“.